Το "Μάθημα" του Ευγένιου Ιονέσκο -- σχόλιο λίγο πριν τις τελευταίες παραστάσεις.

Ανεβάζοντας ένα θεατρικό έργο γραμμένο πολλά χρόνια πριν (1950)  αναρωτιέσαι πάντα τι θα μπορούσες να πεις σχετικά με αυτό και πως εντάσσεται στην σύγχρονη εποχή. Όπως όλα τα σημαντικά έργα, το "Μάθημα" είναι πολύπλευρο και οποιαδήποτε εξήγηση θα το αδικούσε, να μη πω ότι θα το  μείωνε.  Πλησιάζοντας στο τέλος των παραστάσεων (Σάββατο 8 και Κυριακή 9 Ιουνίου) θα ήθελα να μεταφέρω μια προσωπική άποψη για το έργο.

 Ο Ιονέσκο ο ίδιος απεχθανόταν τις "ερμηνείες" των έργων του και γενικά όλων των σημαντικών έργων λογοτεχνίας. Το μόνο που σημειώνει είναι η υπαρξιακή αγωνία μπροστά στο θάνατο σε σχέση με το παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης. Και η βασική αγωνία του είναι η εξής: Πώς είναι δυνατόν οι άνθρωποι να έλκονται από "ιδανικά", "ιδεολογίες" με τέτοιο πάθος και ένταση ώστε η ζωή τους και η ζωή των άλλων - ακόμα και των παιδιών τους- να παύει να έχει την οποιαδήποτε αξία μπροστά σε "πίστεις" που τελικά δεν είναι παρά κατασκευάσματα  παραφρόνων.  

Ας μη ξεχνάμε ότι ο ίδιος έζησε την παραφροσύνη του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, αποτέλεσμα διάφορων ιδεολογιών όπως η φασιστική (Μουσολίνι) και η εθνικοσοσιαλιστική  (Χίτλερ). Όπως σημειώνει ο Ιονέσκο, "Ρινόκερος" γεννήθηκε  όταν ευρισκόμενος σε μια τεράστια πλατεία με εκατοντάδες χιλιάδες κόσμο  όλοι  εκτός από αυτόν  χαιρετούσαν συνεπαρμένοι ναζιστικά. Όλοι είχαν γίνει πλέον ρινόκεροι. Πίστευαν!   Στη συνέχεια εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν σε στρατόπεδα, ακρωτηριάστηκαν σε πολέμους, εξευτελίστηκαν ή βασανίστηκαν στο όνομα μιας ιδέας που τότε ενθουσίαζε και σήμερα αποτροπιάζει. 

Έχει αλλάξει κάτι 80 χρόνια μετά; Ο "καπιταλισμός", η "ανάπτυξη", οι "αγορές" νέα ιδανικά ανάλογα των προηγουμένων έχουν εξοντώσει στο ίδιο χρονικό διάστημα τον ίδιο αριθμό ίσως και ακόμα μεγαλύτερο από ανθρώπους. 

Και πάλι το μέσον είναι η προπαγάνδα για τα "ιδανικά", για την "αλληλεγγύη" και την "Ευρώπη των Λαών". Ανάμικτα με τις ενδιαφέρουσες πληροφορίες που ψάχνουμε κάθε μέρα σε τηλεόραση ή ίντερνετ.   Όλα  σε υπερθετικό βαθμό λόγω των "Μέσων μαζικής επικοινωνίας" σε μια "δημοκρατική ευαίσθητη κοινωνία".  Ένας κυκεώνας από πληροφορίες, πλαστές μισο-αλήθειες, μισο-ψέμματα κατάλληλα κατασκευασμένα. Μια απόλυτη κοινωνία του θεάματος που ταλαντεύεται ανάμεσα στο τι καιρό θα κάνει ή την τραγωδία ενός πολέμου ή μιας φυσικής καταστροφής.  Ομως όσο φαντασιακή και αν φαίνεται είναι αμείλικτη.  Εξοντώνει μεθοδικά τόσο το πνεύμα όσο και το σώμα.

Το "Μάθημα"  είναι ένα έργο πριν τον "Ρινόκερο" ένα έργο που ερευνά τις αιτίες που γινόμαστε οι ρινόκεροι.  Η νεαρή  "μαθήτρια" δέχεται από τον ηλικιωμένο "καθηγητή" έναν  τέτοιο καταιγισμό αντιφατικών και παράλογων γνώσεων που όσο και αν αντιστέκεται (και αντιστέκεται απεγνωσμένα)  θα οδηγηθεί τελικά στον πλήρη (πνευματικό)  θάνατο και θα τσουβαλιαστεί μαζί με τις (τριάντα εννιά) άλλες.  

θα μπορούσαμε να τη φανταζόμαστε στο σήμερα  να γράφει μανιωδώς στο Facebook ή να τουιτάρει ή να βλέπει survivor ή εκπομπές μαγειρικής, μόδας ή πολιτικές συζητήσεις. Τελικά το ίδιο είναι. Θα νομίζει ότι ζει,  ότι έχει άποψη για την πολιτική ή  για την κλιματική αλλαγή,  τους μετανάστες ή τι πρέπει να φοράμε. Θα είναι προοδευτική ή συντηρητική ή αδιάφορη.   Στην ουσία όμως, ότι και αν επιλέξει,  θα παραμένει ανίκανη  να αντιδράσει στη φρίκη. Ακόμα περισσότερο θα την έχει πλέον αγαπήσει και θα την αποζητά.
Ή όπως λέει ο Μάνος Χατζιδάκις θα έχει  λατρέψει το πρόσωπο του τέρατος.... 

Το Μάθημα 2019

Το Θέατρο Κορύβαντες παρουσιάζει το Κωμικό Δράμα του Ευγένιου Ιονέσκο

Το Μάθημα

Το θέμα του έργου είναι πως οι μαθητές πάντα παθαίνουν πονόδοντο και πως πάντα οι καθηγητές τους βιάζουν και τους δολοφονούν.

Ερμηνεύουν: Αντρέας Θεοχάρης και Δήμητρα Τσιούρβα

Σκηνοθεσία: Αντρέας Θεοχάρης

Μετάφραση: Βαγγέλης Φελουζής

Φωτισμοί: Αντρέας Κοκάκης

Σχέδιο Αφίσας: Sérgio Vieira

Ημέρες Παραστάσεων: Κάθε Σάββατο και Κυριακή

Από Κυριακή 5 Μαΐου έως και Κυριακή 9 Ιουνίου.

Ώρες έναρξης: Σάββατο 21:00 και Κυριακή 20:00

Είσοδος: Ελεύθερη συνεισφορά.

Θέατρο Κορύβαντες, Μυλλέρου 78 Μεταξουργείο

Κρατήσεις στο koryvantes@gmail.com

και στα τηλέφωνα 2155404045 - 6977930787

http://theatrokoryvantes.blogspot.gr

Σημείωμα του Σκηνοθέτη:

Τι είναι το Μάθημα; Η βία των λέξεων, η βία της εκπαίδευσης, η βία της αυθεντίας; Η σταδιακή εξουθένωση του ατόμου μέσω της μάθησης έως ότου νεκρωθεί εντελώς; Η εθελοντική υποταγή σε θεωρίες και λεκτικούς ακροβατισμούς; Πώς γίνεται το άτομο να πιστεύει σε μια ιδεολογία, να υποτάσσεται με όλη του τη θέληση σε ένα σύστημα που τελικά θα τον εξοντώσει, που θα του στερήσει όλη τη ζωτική του δύναμη; Το ζήτημα της πίστης σε ιδεολογίες εντελώς παράλογες και κυρίως η δύναμη που ασκούν οι λέξεις στους ανθρώπους, σε σημείο να τους ισοπεδώσουν εντελώς, συναντάται συχνά στον Ιονέσκο. Όμως το Μάθημα δεν είναι κάτι από αυτά ή είναι κάτι πολύ περισσότερο από όλα αυτά. Ο Ιονέσκο απεχθανόταν τις “λεκτικές ερμηνείες” κυρίως δε τις “κριτικές απόψεις” ειδικά όσες είχαν πολιτική ή φιλοσοφική ή θεωρητική διάσταση. Μια “ερμηνεία” είναι και αυτή με τη σειρά της ένα παιχνίδι λέξεων, μια αλληλουχία φθόγγων, φωνημάτων που ασκούν την ίδια βία που συναντάμε στο Μάθημα. Ένας φαύλος κύκλος. Το Μάθημα είναι θέατρο στην καθαρή του μορφή, ένα θέατρο όπως το οραματιζόταν ο Αρτώ, όχι λέξεις, όχι έξυπνοι διάλογοι, όχι νοήματα όχι ψυχολογία όχι χαρακτήρες αλλά θέαμα σε όλες τις διαστάσεις του, ούτε δραματικό ούτε κωμικό ούτε τραγικό. Και όπως σημειώνει ο Ιονέσκο:

“Να σπρώχνουμε το γελοίο ως το ακραίο του όριο. Εκεί μόλις με το δάκτυλο μια σκουντιά, ένα αδιόρατο γλίστρημα και βρισκόμαστε στο τραγικό. Είναι ένα είδος ταχυδακτυλουργίας. Το πέρασμα από το κωμικό στο τραγικό πρέπει να γίνεται χωρίς το κοινό να το αντιλαμβάνεται. Κι’ ούτε ίσως οι ηθοποιοί, ή ελάχιστα. Αλλαγή φωτισμού. Αυτό δοκίμασα στο “Μάθημα”. Πάνω σ’ ένα κείμενο κωμικό, παίξιμο δραματικό. Πάνω σ’ ένα κείμενο δραματικό, παίξιμο κωμικό.”